Fizyolojik olarak gözlemlenebilen, multifaktöriyel nedenlere bağlı olarak gelişen, preterm bebeklerin %80’inde, term bebeklerin yaklaşık %40-60’ında görülen hiperbilirubinemi; özellikle yaşamın ilk 7 gününde tedavi gerektiren bir sağlık sorunudur. Hemolitik hastalık, enzim eksikliği, doğum travması, polisitemi, bilirubin konjugasyonunu engelleyen hastalıklar, vücuttan bilirubin atılımının azalması ve prematürite başta olmak üzere, metabolik bozukluklar, üriner sistem enfeksiyonları ve anne sütünün yetersiz alınmasına nedeniyle gelişen hiperbilirubinemide, sarılık vücutta serum total bilirubin düzeyinin 5 mg/dL’yi geçmesi ile birlikte gözle görülür olmaktadır. Hiperbilirubinemi serum bilirubin düzeyinin nomogram aracılığıyla izlenmesi ile değerlendirilir. Bebeğin postnatal yaşına göre bilirubin düzeyi belirlenerek, bilirubinin yükselme hızı izlenir ve bebeğin hiperbilirubinemi açısından hangi risk grubunda olduğu belirlenir. Hiperbilirubinemi tedavisinde sıklıkla fototerapi uygulanmakta ve fototerapi tedavisi alan bebeğin izlemi sırasında hemşirelik bakımına yönelik önemli girişimler bulunmaktadır. Literatürde bebek masajı ve bebeğe küvet banyo verilmesinin bilirubinin yükselme hızını azalttığı ve fototerapi tedavisinin etkinliğini hızlandırdığı belirtilmektedir.
Ebeveynler bebeklerinin sağlıklı büyüyen ve gelişen bir bebek olarak hayata devam etmesini bekler. Doğum ile birlikte sağlıklı büyüme ve gelişme; bebeğin zarardan korunması, emzirmenin başlatılması ve devam ettirilmesi, bakımın sorumluluğunu alma ve güvenli bağlanmanın sağlanması ile gerçekleşir. Hiperbilirubinemi tedavisinde sıklıkla kullanılan fototerapi nedeniyle hastaneye yatırılan bebeklerin annelerinde; annelik rolünün değişmesi ve bakım sorumluluğunun sağlık ekibine verilmesi annelerde stres, endişe ve kaygı oluşturmaktadır. Literatür bilgileri doğrultusunda oluşturulan bu makalede; hiperbilirubineminin klinik değerlendirmesi, yenidoğanda risk faktörlerinin belirlenmesi, postpartum dönemde hiperbilirubinemi nedeniyle hastaneye yatırılan bebeklerin anne-bebek etkileşimleri, hiperbilirubinemi gelişimini önleyici hemşirelik girişimleri ve fototerapi uygulanan bebeğin takibinde hemşirenin rolü ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Hiperbilirubinemi, yenidoğan sarılığı, erken neonatal dönem, fototerapi, hemşire
|