Amaç: Orem’e göre hemşireliğin ilgi alanı; insan sağlığının ve yaşamının devamı, hastalıklardan ve sakatlıktan kurtulması ve onların olumsuz etkileri ile baş edebilmesi için duyduğu gereksinimlerin karşılanması üzerinde yoğunlaşmıştır. Yapılan araştırmalara bakıldığında hemşireler tarafından en sık kullanılan modelin Orem’in Öz Bakım Modeli olduğu görülmektedir. Bu bağlamda hazırlanan derlemenin amacı hemşirelik alanında çalışılma düzeyi sınırlı olan kuram kullanımına, Orem’in Öz Bakım Modeli ile yapılmış çalışmaların hasta bakımı üzerine yaptığı olumlu sonuçlarına dikkat çekilmesiyle farkındalık yaratmaktır.
Yöntem: Konu ile ilişkili çalışmalara “Google Akademik, YÖKTEZ, ULAKBİM ve PubMed/Medline veri tabanları arşivlerinden “Orem Öz Bakım Modeli, özbakım, özbakım gücü, kadın sağlığı, self-care ve self-care theory anahtar kelimeleriyle yapılan taramalar sonucu ulaşılmıştır. Çalışma kapsamına 2003-2018 yılları arasında kadın sağlığı alanında yapılmış ve tam metnine erişilebilen 9 adet araştırma alınmıştır.
Kadın sağlığı alanında Orem’in Modeli’ne dayanan çalışmalara bakıldığında: postpartum dönemdeki bakımın doğum sonrası komplikasyonların önlenmesi ve giderilmesine; erken doğum tanısı alan gebelere verilen bakımın öz bakım gücünün artırılmasına; sezaryen ile doğum yapan kadınlarda operasyona bağlı komplikasyonların azaltılmasına; dismenoresi olan adölesanların öz bakım davranışlarına; postmenopozal kadınların öz bakım aktivitelerine; osteoporoz riskine yönelik koruyucu öz bakım davranışı kazandırılmasına; postpartum dönemde verilen bakımın doğum sonrası öz değerlendirmeye olumlu etkiler yarattığı saptanmıştır.
Sonuç: Literatürde yapılan çalışmalar incelendiğinde kuram/model kullanımının, bakımın kalite ve etkinliği üzerinde olumlu sonuçlar doğurduğu açıktır. Ancak genel perspektiften bakıldığında hemşireler tarafından araştırmalarda kuram/model kullanımının sınırlı olduğu, kuram/model kullanımının araştırma sürecinin tüm basamaklarında yer almadığı görülmektedir. Hemşirelik araştırmalarına rehberlik etmesi amacıyla hemşirelik kuram ve modellerinin daha sık kullanılması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Öz Bakım, Orem Öz Bakım Modeli, Hemşirelik
|
