Afetlerin zararlý etkileri üzerine yapýlan çalýþmalarýn çoðu, kadýnlarýn doðal afetlerden daha fazla etkilendiðini ortaya koymaktadýr. Özellikle geliþmekte olan ülkelerde afetlerde yüksek risk oluþturduðu bildirilen ve üzerinde görüþ birliði olan faktörler içinde ilk sýrada “kadýn olmak “ yer almaktadýr. Küresel olarak, kadýnlar ve kýz çocuklarýnýn afet sýrasýnda ve sonrasýnda orantýsýz bir þekilde riske maruz kalmaktadýr. Afet durumunda riskli gruplarýn ve gereksinimlerinin saptanýp hazýrlýk yapýlmasý, iyi bir kurtarma sistemi ve acil yardým sisteminin kurulmasý ve düzenli sürveyans yapýlmasý, saðlýk sorunlarýnýn en aza indirilmesinde önemlidir.
Afetlerden etkilemem kadýn gruplarý ile yapýlan çalýþmalardan elde edilen bulgular doðrultusunda kadýnlarýn afetlerde zarar görebilirliði beþ baþlýkta toplanabilir
Doðrudan etkilenme; sosyal ve biyolojik farklýlýklarýn karþýlýklý etkileþimi ve kültürel normlara baðlý etkilenmeyi içerir. Stereotipik toplumsal cinsiyet rolleri ve kültürel normlar insanlarýn bir afeti deneyimleme biçimini þekillendirmede önemli rol oynamaktadýr. Geleneksel cinsiyet rolleri ve beklentileri, kadýnlarýn afet sonrasý dönemlerindeki deneyimleri üzerinde doðrudan bir etkiye sahiptir. Yetiþtirme sürecinde kadýnlarýn kazandýklarý ve kazanamadýklarý beceriler doðrudan etkilenmede rol alýr.
Enfeksiyonlar; özellikle de genital bölge ve idrar yolu enfeksiyonlarý kadýnlarýn etkilendiði ikinci alandýr. Tuvaletler ve banyo olanaklarýnýn olmamasý ya da çok kýsýtlý olmasý, genital ve menstrüel hijyeni sürdürebilmedeki kýsýtlýlýklar, yeterli temiz su kaynaklarýnýn olamamasý gibi yaþanan sorunlar bu enfeksiyonlara zemin hazýrlamaktadýr.
Doðurganlýk ile ilgili durumlardaki risklerin artmasý ve yeni risklerin eklenmesi; üreme saðlýðý kavramý içinde tüm bireyler alýnsa da þüphesiz kadýnlar yaþanan olumsuz koþullardan en çok etkilenen gruplardandýr. Gebelik, doðum, lohusalýk ve emzirme dönemleri ile istenmeyen gebelikler, gebelikten korunma ve gebelik sonlandýrma olanaklarýnýn olup olmamasý kadýna ait riskleri arttýrmaktadýr. Üreme saðlýðý hizmetlerinin ulaþýlabilir olmaktan çýkmasý bazen de afet sonrasý öncelikli saðlýk hizmetleri arasýnda sokulmamasý; örneðin doðum hizmetleri verilirken gebelik sonlandýrma ya da doðum kontrolü hizmetlerinin verilmemesi riskleri artýrmaktadýr. Yapýlan çalýþmalar afetlerin, gebelik ve yeni doðana yönelik saðlýk çýktýlarýný olumsuz etkilediðini göstermektedir.
Kadýna yönelik þiddet ve cinsel þiddet; ülkemizde olaðan zamanlarda dahi korunma ve destek sistemlerinin çok zor iþlediði, saptanmasýnýn ve kadýnýn ya da kýz çocuðunun korumaya alýnmasýnýn zor olduðu bir konu iken sistemlerin daðýldýðý durumlarda müdahalenin daha zorlaþtýðý bir durum haline gelmektedir. Afet sonrasýnda özellikle kadýnlara yönelik cinsiyet temelli þiddetin artmasýnda, normal zamanlarda erkek þiddetini kontrol eden sosyal ve kurumsal yapýlarýn afet nedeniyle ortadan kalkmasý önemli bir etkendir. Yapýlan çalýþmalar toplumsal cinsiyet eþitsizliði sorunu olan ülkelerde afet dönemlerinde kadýna yönelik þiddetin daha belirgin olduðunu göstermektedir. Ancak denetim mekanizmalarýnýn aksadýðý afet durumlarýnda geliþmiþ ülkeler için de durum farklý deðildir.
Kadýn ticareti ile fuhuþa ve köleliðe sürüklenme; tüm sistemlerin daðýldýðý afet ve acil durumlarda ailelerin kaybý ile yalnýz kalan kadýnlar için bu risk daha yüksek olmaktadýr. Bu konuda araþtýrma sonuçlarýndan ziyade yardým kuruluþlarýnýn gözlemleri bize bilgi vermektedir. Raporlar afet sonrasý çocuk yaþta evlilik ve kadýn ticaretinin arttýðýný göstermektedir. ORCID NO: 0000-0001-8965-1384
Anahtar Kelimeler: afet, kadýn, etki
|