Fizyolojik olarak gözlemlenebilen, multifaktöriyel nedenlere baðlý olarak geliþen, preterm bebeklerin %80’inde, term bebeklerin yaklaþýk %40-60’ýnda görülen hiperbilirubinemi; özellikle yaþamýn ilk 7 gününde tedavi gerektiren bir saðlýk sorunudur. Hemolitik hastalýk, enzim eksikliði, doðum travmasý, polisitemi, bilirubin konjugasyonunu engelleyen hastalýklar, vücuttan bilirubin atýlýmýnýn azalmasý ve prematürite baþta olmak üzere, metabolik bozukluklar, üriner sistem enfeksiyonlarý ve anne sütünün yetersiz alýnmasýna nedeniyle geliþen hiperbilirubinemide, sarýlýk vücutta serum total bilirubin düzeyinin 5 mg/dL’yi geçmesi ile birlikte gözle görülür olmaktadýr. Hiperbilirubinemi serum bilirubin düzeyinin nomogram aracýlýðýyla izlenmesi ile deðerlendirilir. Bebeðin postnatal yaþýna göre bilirubin düzeyi belirlenerek, bilirubinin yükselme hýzý izlenir ve bebeðin hiperbilirubinemi açýsýndan hangi risk grubunda olduðu belirlenir. Hiperbilirubinemi tedavisinde sýklýkla fototerapi uygulanmakta ve fototerapi tedavisi alan bebeðin izlemi sýrasýnda hemþirelik bakýmýna yönelik önemli giriþimler bulunmaktadýr. Literatürde bebek masajý ve bebeðe küvet banyo verilmesinin bilirubinin yükselme hýzýný azalttýðý ve fototerapi tedavisinin etkinliðini hýzlandýrdýðý belirtilmektedir.
Ebeveynler bebeklerinin saðlýklý büyüyen ve geliþen bir bebek olarak hayata devam etmesini bekler. Doðum ile birlikte saðlýklý büyüme ve geliþme; bebeðin zarardan korunmasý, emzirmenin baþlatýlmasý ve devam ettirilmesi, bakýmýn sorumluluðunu alma ve güvenli baðlanmanýn saðlanmasý ile gerçekleþir. Hiperbilirubinemi tedavisinde sýklýkla kullanýlan fototerapi nedeniyle hastaneye yatýrýlan bebeklerin annelerinde; annelik rolünün deðiþmesi ve bakým sorumluluðunun saðlýk ekibine verilmesi annelerde stres, endiþe ve kaygý oluþturmaktadýr. Literatür bilgileri doðrultusunda oluþturulan bu makalede; hiperbilirubineminin klinik deðerlendirmesi, yenidoðanda risk faktörlerinin belirlenmesi, postpartum dönemde hiperbilirubinemi nedeniyle hastaneye yatýrýlan bebeklerin anne-bebek etkileþimleri, hiperbilirubinemi geliþimini önleyici hemþirelik giriþimleri ve fototerapi uygulanan bebeðin takibinde hemþirenin rolü ele alýnmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Hiperbilirubinemi, yenidoðan sarýlýðý, erken neonatal dönem, fototerapi, hemþire
|
