Fitoöstrojenler, bitkilerden sentez edilen, kimyasal yapýlarý bakýmýndan doðal veya östrojenik bileþiklerle benzer özellik gösteren, östrojen benzeri bileþiklerdir. Fitoöstrojenler, izoflavon, stilben, kumestan ve lignan olmak üzere dört fenolik bileþen grubundan oluþmaktadýr. Bitkisel içerikli diyetlere yönelik ilginin artmasý ile birlikte fitoöstrojen açýsýndan zengin besinlerin tüketiminde de artýþ görülmüþtür. Fitoöstrojenlerin kaynaklarý arasýnda meyveler, sebzeler, tam tahýllar, soya ve kurubaklagiller yer almaktadýr. Soya ve daidzein ve genistein gibi soya türevlerinden elde edilen izoflavonlar ise fitoöstrojenlerin baþlýca kaynaklarý arasýnda yer almaktadýr. Fitoöstrojenler, steroid yapýda olduklarý için östrojen hormonu gibi östrojene özgü reseptörlere baðlanma özelliði göstermektedir. Diyetteki fitoöstrojenlerin etkileri östrojen reseptörü sayýsý ve þekli, endojen östrojen varlýðý veya yokluðu, biyoyararlanýmý hedef doku sayýsý ve bireyin saðlýk durumu gibi çeþitli faktörlere baðlý olarak deðiþiklik göstermektedir. Literatürdeki çalýþmalar incelendiðinde fitoöstrojenlerin üreme sistemi (meme kanseri, premenapoz ve postmenapoz dönemleri), kardiyovasküler sistem, mental saðlýk, yaþlanma, inme, osteoporoz ve nörodejenerasyon ile iliþkili pek çok hastalýðý önleyebileceði ve tedavi edebileceði görülmüþtür. Ayný zamanda östrojen gibi hareket eden fitoöstrojenlerin, kýzlarda erken menarþ ile iliþkili olabileceði, kadýnlarda premenapozal dönemde mensturasyon döngüsünde düzensizliklere neden olabileceði, postmenapozal dönemde ise bu dönemde oluþan semptomlarýn þiddet ve sýklýðýnýn azalmasýný saðlayarak olumlu etkiler gösterebileceði belirtilmiþtir. Bu çalýþmada ise fitoöstrojenlerin özellikleri, kaynaklarý ve kadýn üreme saðlýðý üzerindeki etkilerinin incelenmesi amaçlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Fitoöstrojen, Üreme, Kadýn saðlýðý, Premenopoz-postmenopoz dönem
|
