Giriþ: Ülkemizde gebelik ve lohusalýk döneminde demir preperatý kullanýmý ile ilgili ciddi aþamalar kaydedilmiþ olmasýna raðmen, bu durum demir preperatlarýnýn akýlcý kullanýldýðý anlamýna gelmemektedir.
Amaç: Bu çalýþma ile gebelik ve lohusalýk döneminde kadýnlarýn demir preparatý kullanma düzeylerini ve bu ajanlarý ne denli akýlcý kullandýklarýný tespit etmeyi amaçladýk. Çalýþmanýn sekonder kazanýmlarý arasýnda ise elde edilen veriler ýþýðýnda eksikliklerin tespit edilmesi ve bu eksiklikleri gidermek amacý ile gerekli planlamalarýn saðlýk otoritesi ile koordineli bir þekilde yapýlmasý yer almaktadýr.
Yöntem: Retrospektif olarak yapýlandýrýlan araþtýrmada, örneklemi 15.10.2015-15.08.2016 tarihleri arasýnda doðum sonu 4. ayda Sivas’taki merkez Aile Saðlýðý Merkez’lerine baþvuran gönüllü 356 anne oluþturmuþtur. Araþtýrmanýn verileri araþtýrmacýlar tarafýndan literatür bilgisi doðrultusunda oluþturulan anket formu ve Aile Saðlýðý Merkez’lerindeki “Gebe ve Lohusa Ýzlem Kartlarý (hemoglobin deðeri vb. bilgiler) aracýlýðýyla toplanmýþtýr. Ankette yaþ, gebelik sayýsý, eðitim düzeyi gibi sosyo-demografik özelliklere yönelik sorular, demir hapý kullanýmýna yönelik 44 soru bulunmaktadýr. Çalýþmaya katýlmak istemeyen ve anketi dolduracak kadar oryante-koopere olamayan kadýnlar çalýþma dýþýnda býrakýlmýþtýr. Araþtýrmadan elde edilen veriler, SPSS 23.0 paket programýnda yorumlanmýþtýr. Ýstatistiksel deðerlendirmede ortalama, standart sapma, yüzdelik daðýlým, eþleþtirilmiþ t testi, McNemar testi ve Exact testi kullanýlmýþtýr. Ýstatistiksel anlamlýlýk p<0.05 olarak kabul edilmiþtir.
Bulgular: Çalýþmadaki kadýnlar en son gebeliklerinde %75.3 oranýnda demir ilacý kullandýðýný, %69’u 4.-6. aylar arasýnda demir ilacýna baþladýðýný belirtmiþtir. Gebelik döneminde kadýnlarýn; %56’sý 5-6 ay süresince demir ilacý kullandýðýný, günde 1 defa olmak üzere yemeklerden önce (%51.9), yemeklerden sonra (%45.5) demir ilacýný aldýðýný ifade etmiþtir. Kadýnlarýn en son lohusalýk döneminde %35.4’ü demir ilacý kullanmýþ olup bunlarýn %92.9’u birinci ayda demir ilacýna baþlamýþtýr. Lohusalýk döneminde kadýnlarýn; %81.7’si günde 1 defa olmak üzere yemeklerden sonra (%57.1) demir ilacýný aldýklarýný, sadece %34.9’u 3 ay boyunca demir hapýný kullandýðýný belirtmiþtir.
Hemoglobin düzeyleri gebelikte demir ilacý baþlamadan önce 11.68±0.05 olarak bulunurken doðum öncesinde 11.96±0.06 oranýyla artýþ (p<0.05), doðumdan sonra ve doðum sonrasý 3. ayýn sonunda 11.41±0.05 oranýyla düþüþ göstermiþtir (p>0.05). Demir ilacý kullanma oraný gebelikte daha yüksek iken doðum sonu ilk 3 ayda azalmýþtýr (p<0.05). Gebelikte demir ilacý kullaným süresi ortalama 5.06±0.10 ay iken, postpartum dönemde 2.50±0.09 aydýr (p<0.05). Çoðunlukla üniversite mezunlarýnýn ilaç hakkýndaki bilgiyi ve danýþmanlýðý doktordan almak istedikleri, ilacý buzdolabýnda sakladýklarý, ortaokul mezunlarýnýn ise tedaviden artan ilacý çöpe attýðý veya evde sakladýðý saptanmýþtýr (p<0.05).
Sonuç: Bu çalýþmada, kadýnlarýn gebelik ve lohusalýk dönemi içerisinde belirli zaman dilimlerinde kullanmalarý gereken demir ilacýný yeterli, uygun süre, doðru zamanlamayla ve dozda kullanmadýklarý tespit edilmiþ olup kadýnlarýn demir ilacý kullanýmý konusunda yeterli bilgi ve bilinçlilikte olmadýklarý, demir preparatýný akýlcý kullanmadýklarý sonucuna varýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Akýlcý Ýlaç, Demir, Gebelik, Lohusalýk, Kadýn
|