Keywords:

Bu araştırma, Türkiye’de hemşirelik alanında çocukluk çağı aşılarına ilişkin yapılan tezlerin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın verileri, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı “aşı”, “çocuk”, “ebeveyn”, “yenidoğan” anahtar kelimeleri ile taranarak toplanmıştır. Araştırmaya 2000 yılı sonrasında yapılan tezler dâhil edilmiştir. Tarama sonunda 2000-2022 yılları arasında konu ile ilgili yapılan 34 tez belirlenmiştir. Bu tezlerden 13’ü aşı sırasında oluşan ağrıyı, korkuyu, vb. azaltmaya yönelik işlemler ile ilgili olduğundan araştırma kapsamına alınmamış ve araştırma 21 tez çalışması ile tamamlanmıştır. Tez çalışmaları; yıl, öğrenim düzeyi, araştırma deseni ve etki faktörlerine yönelik incelenerek değerlendirilmiştir. Tezlerden dokuzunun son iki yılda yapıldığı; ikisinin doktora, diğerlerinin yüksek lisans tezi olduğu belirlenmiştir. İncelenen tezlerin ikisinin ön test-son test desende yarı deneysel; dördünün geçerlik-güvenirlik olmak üzere metodolojik; 15’inin tanımlayıcı, tanımlayıcılardan üçünün Sağlık İnanç Modeli’ne dayalı olarak yapıldığı belirlenmiştir. Tez çalışmalarından 15’inin aşı reddi-kararsızlığı, ebeveyn tutumu ve aşılanma yaygınlığına; üçünün ebeveyn ve sağlık çalışanlarının bilgi tutum ve uygulamalarına, birinin maliyet etkinliğine, birinin aşı reddinin giderilmesine, birinin de adölesan annelerinin servikal kansere ilişkin aşılara yönelik tutumlarını değerlendirmeye yönelik olduğu saptanmıştır. Dünyada son çeyrek asırda ortaya çıkan aşı kararsızlığı-aşı reddi kavramları, aşılanma oranlarında giderek azalmaya neden olmuştur. Ülkemizde çocukluk çağı aşılarına ilişkin veriler incelendiğinde aşı yaptırmak istemeyen ailelerin sayısı 2011’de 183 iken, 2016’da 12 bin düzeyine, 2018’de 23 bin düzeyine ulaştığı görülmektedir. Ülkemizde çocukluk çağı aşılarına ilişkin yapılan tezlerin çoğunlukla tanımlayıcı nitelikte olduğu ve girişimsel çalışmaların yetersiz kaldığı belirlenmiştir. Özellikle tanımlayıcı tipte en fazla çalışılan konu olan aşı karasızlığı-reddine yönelik girişimsel çalışmaların yapılmasının, son yıllarda artış gösteren bu konuda etkili olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Aşı, Çocuk, Ebeveyn, Yenidoğan.