Yanýk; deri ve/veya derialtý dokularda yakýcý bir etkenin ortaya çýkardýðý akut doku hasarýdýr. Dünyada yanýk görülme oraný ortalama %1 civarýndadýr. Ülkemizde yanýk sýklýðý, morbidite ve mortalitesine ait kesin veriler yoktur. Hasarý belirleyen parametreler; ýsý kaynaðýnýn cinsi, derecesi, temas süresi, derinin kalýnlýðý, eþlik eden hastalýk ve travma, uygun ilk yardým ve hastanýn yaþýdýr. Çok faktörlü bu durumda seyri etkileyecek en önemli müdahalelerden biri ilk deðerlendirme ve doðru tedavidir. Türkiye’nin farklý yerlerinde farklý zamanlarda yapýlan çalýþmalarda yanýkta en sýk neden sýcak sývýlar ve en çok etkilenen yaþ grubu çocuklardýr. Yanýðýn hikayesinde; yanýðýn oluþ þekli, maruz kalma süresi, etken maddeye yönelik sorgulama yapýlýr. Kasýt sonucu meydana gelen yanýklar açýsýndan da ayrýntýlý deðerlendirme ve muayene yapýlmalýdýr. Hastanýn deðerlendirilmesinde yanýk derinliði ve kapladýklarý alanýn geniþliði önemlidir. Birinci derece yanýkta sadece epidermis, ikinci derecede epidermis ve dermisin bir kýsmý, üçüncü derecede epidermis ve dermisin tüm katlarý, dördüncü derecede ise kas, tendon ve kemikler etkilenir. Yanýk yüzdesinin hesaplanmasýnda özel tablolar kullanýlmaktadýr. Çocuklarda Lund Browder skalasý kullanýlýr. Yanan çocuðun ilk müdahalesinde; yakýcý ajandan uzaklaþtýrýlýr, yanan giysiler çýkarýlýr. Saat, küpe, yüzük gibi takýlar çýkarýlýr, yýkama yapýlýr. Aðrý kontrolü saðlanýr. Antibiyoterapi ve tetanoz profilaksisi için deðerlendirilir. Yanýðýn derecesi ve geniþliði hesaplanarak uygun hidrasyon saðlanýr. Küçük yanýklar ayaktan tedavi edilebilirken diðer yanýklar yanýk merkezine yönlendirilir. Yanýk vakalarý, çocuk istismarý yönünden dikkatli bir þekilde incelenmeli, yanýða maruz kalmýþ çocuðun acile kabulünde, dikkatli bir öykü alýnmalý, yaranýn daðýlýmý incelenmelidir. Yanýk; tanýsý, müdahalesi ve tedavisi doðru yapýlarak komplikasyonlarýn önlenebilmesi nedeniyle büyük önem taþýmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Çocuk, Kasýt, Yanýk
|