| |
Giriþ ve Amaç:
Dünyada ve ülkemizde önemli bir kadýn saðlýðý sorunu olan serviks kanseri ile mücadelede erken taný ve tedaviye imkan saðlayan tarama testlerinin önemi büyüktür.
Bu çalýþmada; Ýstanbul’un bir ilçesinde 2019-2020 yýllarýnda yapýlan servikal kanser taramalarýnda þüpheli bulunan kiþilerin sürecin devamýnda hastaneye baþvuru durumlarýný, saðlýk konusundaki farkýndalýk deðiþimlerini ve COVÝD-19 pandemisinden etkilenimlerini ortaya koymak amaçlanmýþtýr.
Gereç ve Yöntem:
Araþtýrma, tanýmlayýcý tipte bir araþtýrma olup evrenini 01.01.2019-31.12.2020 yýllarýnda Ýstanbul’un bir ilçesinde serviks kanseri taramalarýnda þüpheli bulunan 120 kiþi oluþturmaktadýr. Tüm evrene ulaþmak hedeflenmiþ, %66,66’sýna ulaþýlmýþtýr. Kiþilerin sosyodemografik bilgileri, kanser taramalarý konusunda bilgi ve tutumlarý, kullandýklarý aile planlamasý yöntemleri, saðlýk konularýnda farkýndalýk düzeyleri ve COVÝD-19 geçirme durumlarý ile COVÝD-19’a iliþkin tedbirlerini deðerlendiren 36 soruluk bir anket uygulanmýþtýr. Çalýþmanýn istatistiksel analizi SPSS V.21.0 programý ile yapýlmýþtýr. Sayýsal deðiþkenler; ortalama, standart sapma; kategorik deðiþkenler oran, yüzde olarak ifade edilmiþtir. Araþtýrmanýn kurum izinleri alýnmýþtýr.
Bulgular:
2019-2020 yýllarýnda servikal kanser taramalarýnda tarama sonucu serviks kanseri açýsýndan þüpheli bulunan 120 kiþiden 80’ine (%66,66) ulaþýlmýþtýr. Görüþülen 80 kiþinin yaþ ortalamasý 42,8 ± 8,93 (Min:31, Mak:66, Medyan:41) ‘tür. Kiþilerin %61,25’i evli, %16,25’i bekardýr. %31,25’i lise, %30, 00’ý ilköðretim mezunudur. %48,75’i ev hanýmýdýr. %28,75’inde tanýsý konulmuþ bir kronik hastalýk söz konusudur. Kiþilerin %95,00’ý tarama sonrasý bir hastaneye baþvurmuþtur. Baþvuru yapanlarýn %73,68’i bir kamu hastanesine baþvurmuþtur. Kiþilerin %80’inin gebelik durumu olmuþ olup; ortalama canlý doðum sayýsý 1,87 (Min:0, Mak:4)’dir. Ýlk gebelik yaþý ortalama 22,73 ± 5,46 (Min:15, Mak:35)’dir. Kiþilerin %10,00’ý aile planlamasý yöntemleri hakkýnda danýþmanlýk almýþ olup bunlarýn %87,50’si aile saðlýðý merkezlerinden alýnmýþtýr. Kiþilerin %68,75’i herhangi bir aile planlamasý yöntemi kullanmamaktadýr. Kullananlarýn %64’ü kondom yöntemini tercih etmektedir.
Kiþilerin %50,00’ýnýn ailesinde kanser tanýlý kiþi bulunmakta olup %42,50’sinde kanser tanýlý kiþi 1. derece akrabadýr. Kiþilerin %45,00’ý meme kanseri taramasý yaptýrmýþtýr.%53,75’i düzenli olarak kendi kendine meme muayenesi yapmaktadýr. %33,75’i diðer kanser taramalarý hakkýnda bilgi sahibi olduðunu, %80,00’ý çevresindeki kiþileri kanser taramalarý konusunda yönlendirdiðini belirtmiþtir. %67,50’si taramadan sonra kontrollerine düzenli olarak gitmiþtir. Kiþilerin %80,00’ý saðlýklý beslenme, %70,00’ý fiziksel aktivite, %80,00’ý saðlýkla ilgili bilgileri takip etme konularýnda tarama sonrasý farkýndalýklarýnýn arttýðýný belirtmiþtir. Kiþilerin ilk tarama yaptýrma sebeplerine bakýldýðýnda; %37,50’si kontrol amaçlý kendi isteðiyle, %36,25’i aile saðlýðý merkezinde aile hekimi veya aile saðlýðý çalýþanýnýn yönlendirmesi ile tarama yaptýrdýðýný belirtmiþtir.
Kiþilerin %78,75’i kendini saðlýk açýsýndan iyi hissettiðini belirtmiþ olup %8,75’i COVÝD-19 tanýsý almýþtýr. %41,25’i serviks kanseri ön tanýsý sebebiyle kendisini COVÝD-19 hastalýðýna yakalanma açýsýndan daha riskli gördüðünü belirtmiþtir.
Kiþilerin COVÝD-19 pandemi döneminde aldýklarý önlemlere bakýldýðýnda; %91,25’i izole olmaya, %76,25’i uyku düzenine, %92,50’si beslenmesine,%98,75’i koruyucu ekipman kullanýmýna dikkat ettiðini %36,25’i bu önlemlerin hepsine özen gösterdiðini ifade etmiþtir.
Sonuç ve Öneriler:
Kiþilerin birinci basamak saðlýk kurumlarý tarafýndan tarama sonrasýnda takip edilerek kiþilere saðlýk danýþmanlýðý ve sürece dair bilgilendirmelerin yapýlmasýnýn erken taný ve tedavi aracý olan tarama testlerinin etkinliðini artýracaðý düþünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Serviks kanseri, Tarama testleri, Erken taný
|
