Öz: Gebelik, üreme çaðýna gelmiþ saðlýklý her kadýn için eþsiz ve doðal bir süreç olarak kabul edilmektedir. Fertilizasyonun gerçekleþmesiyle birlikte fizyolojik uyarýlar baþlar ve her trimestera özgü bazý anotomik, biyokimsayal ve sistemsel deðiþimler meydana gelir. Kadýnýn bu deðiþimlere adaptasyon saðlayamamasý iç ve dýþ homeostasýn bozulmasýna ve saðlýk ile hastalýk arasýndaki çizginin daralmasýna neden olmaktadýr. Özellikle kadýnýn düþük ve olumsuz sosyo-ekonomik çevreye ve yetersiz eðitim seviyesine sahip olmasý, sigara, alkol veya madde kullanýmýnýn olmasý, gebelik yaþýnýn <18 veya >35 olmasý, obstetrik ve maternal týbbi özgeçmiþinin bulunmasý gibi faktörler, annenin veya bebeðinin hayatýný ve saðlýk durumunu tehdit ederek yüksek riskli gebelik grubuna girmesine neden olmaktadýr. Fizyolojik ve psikososyal bir durum olan yüksek riskli gebeliklerde kadýnlar normale göre daha fazla korku ve stres yaþamaktadýr. Artan stres, hipotalamik-pitüiter-adrenal aksýnýn aktive olmasýna ve stres hormonlarýnýn salýnýmýnýn artmasýný tetiklemektedir. Artan stres hormonlarý plasenta aracýlýðýyla fetüse geçmekte ve plasentayý besleyen damarlarda konstriksiyon oluþmasýna ve kan akýmýnýn azalmasýna neden olmaktadýr. Morbitite ve mortalite riskini arttýran bu durum fetüste, intrauterin geliþme bozukluðu, preterm eylem, nörolojik sorunlar, düþük doðum aðýrlýðý, düþük apgar skorlu yenidoðan gibi komplikasyonlarýn geliþmesine neden olabilirken, kadýnda ise annelik rolüne iliþkin duygusal, yaþamsal, davranýþsal beklenti ve çatýþmalarýn ortaya çýkmasýna, bedeni ve yaþamý üzerinde otokontrolünü kaybederek yetersiz ve baþarýsýz hissederek psikopatolojik durumlarýn ortaya çýkmasýna neden olabilmektedir. Karmaþýk bir hal alan bu süreçte kadýn, kendi ve bebeðinin saðlýðýný koruyabilmek ve stres yönetimini saðlayarak yaþam kalitesini arttýrabilmek için sýk sýk nonfarmakolojik yöntemlere baþvurmaktadýr. Yapýlan çalýþmalar stresi azaltmak ve emosyonel iyilik hali saðlamak için; diyafragmatik solunum, progresif kas gevþeme egzersizleri, yoga, düþleme, sosyal destek, masaj terapi ve müzik terapi gibi nonfarmakolojik yöntemleri önermektedir. Önerilen bu yöntemlerin gebelik yakýnmalarýný azalttýðý, gebelik iyiliðini ve yaþam kalitesini arttýrdýðý, beden algýlarýný pozitif etkilediði, stres seviyesini ve maternal kaygý düzeyini azalttýðý, fetal kalp atým hýzýnýn daha dengeli seyretmesini saðladýðý ve prematür veya düþük doðum aðýrlýðý gibi olumsuz doðum sonuçlarý üzerinde pozitif etkili olduðu bildirilmiþtir.
Derlemenin amacý yüksek riskli gebeliðe sahip kadýnlarda stres yönetiminin önemine ve stresle baþa çýkabilmede kullanabilecekleri alternatif yöntemlere dikkat çekmektir.
Anahtar Kelimeler: Anahtar Kelimeler: yüksek riskli gebelik, riskli gebelik, stresle baþa çýkma, stres yönetimi
|
