Yalnızlık bireylerin diğer bireylerle arzuladığı ilişki ile yaşadığı ilişki arasındaki uyumsuzluk sonucunda oluşan, istenmeyen ,kişiyi mutsuz eden bir yoksunluk durumdur.Yalnızlık, kişinin ulaştığı sosyal ilişkilerin sıklığı veya sayısının azlığı veya arzu ettiğinden daha az tatmin edici olması durumunda ortaya çıkan öznel ve kişinin hoşnut olmadığı bir yaşam deneyimidir .
Yaşlanan bireylerin ve özelde kadınların yaşlanmaya bağlı kronik hastalıkların artması,hareket kabiliyetinin azalması ,görme işitme gibi duyuşsal yeteneklerinin azalması,hareket kısıtlılığı ,inkontinans gibi fizyolojik değişikliklerin ortaya çıkması ,emeklilik,çocukların evden ayrılması,eşin ve yaşıtlarının kaybı yaşlı bireyin sosyal destek gereksinimini arttırırken ,duyuşsal ve bilişsel yeteneklerinin azalması sosyal çevreye çıkmasını veya ilişki kurmasını güçleştirmektedir. Bu da kadının eve daha çok kapanmasına neden olmaktadır. Bir kısır döngü sonucunda fiziksel ve psikolojik problemleri daha çok artan kadın daha çok içine kapanmaktadır.
Yalnızlık, yaşlı yetişkinler arasında bilişsel bozulmaya yol açan ancak önlenebilir, değiştirilebilir ,iyileştirilebilir bir risk faktörü olma potansiyeli nedeniyle son zamanlarda artan bir şekilde ilgi çekmektedir.
Bilişsel işlevlerdeki bozulma yaşlı yetişkinler arasında engelliliğin ve bağımlılığın önemli bir nedeni olan demans gelişimi açısından önemli bir risk faktörüdür. Yalnızlık da bilişsel işlevlerin dolayısı ile demans gelişmesinde önemli bir etken olabilir.
Demans, yalnızlık ile bilişsel işlev arasındaki ilişkiye ilişkin mevcut kanıtlar karışık sonuçlar vermiştir; bazı çalışmalar yalnızlık ve bileşenleri ile bilişsel işlev arasında anlamlı ters ilişkiler gösterirken diğerlerinde ise herhangi bir ilişki kurulamamıştır. Bu nedenle, yalnızlığa bağlı bilişsel bozulmaya yönelik önleyici tedbirlere ilişkin araştırmalar büyük önem taşımaktadır .
Yalnızlık ile bilişsel işlevler arasındaki ilişkinin ardındaki mekanizmalar henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Yalnızlığın, artan depresif semptomatoloji ve artan kaygı ile birlikte azalan uyku kalitesi yoluyla bilişsel gerilemeye yol açabileceği öne sürülmektedir . Yüksek düzeyde yalnızlık, kişisel değer duygularını tehdit edebilir ve bu da depresyonu tetikleyebilir .Yalnızlık algısının depresyonu tetiklediği hipotezini destekleyen olduğu gibi desteklemeyen çalışmalar da var .Depresyon, β-amiloid plaklarının birikmesini arttırmak gibi birçok yolla bilişsel işlevi değiştirdiği hipotezini destekleyen olduğu kadar desteklemeyen çalışmalar da var. Ek olarak yalnızlık, depresyon, kaygı ve stres gibi mental sağlık sorunlarını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Artan stres GİS problemleri, kardiovasküler bozukluklara, yeme bozuklukları gibi fiziksel problemlere ,uyku bozukluklarına ve bunun sonucu olarak bilişsel bozukluklara neden olur .Yaşlı kadınlar gençlik ve olgunluk dönemlerinde yaşadıkları sosyokültürel ortamların yapısı gereği ev dışı ortamlarda hareket kabiliyetini kaybetmiş olabilirler,bu da onların özgüvenini ve benlik saygısını olumsuz etkiler. Ayrıca, yalnızlık yaşlı kadınların fiziksel aktivitelerde azalma eğiliminde olmalarına ve genel sağlıklarının bozulmasına neden olabilir.Gerek fiziksel gerekse ruhsal sorunları olan kadın yardım istemekten veya yardım sağlayan birimlere ulaşmakta güçlük yaşayabilir. Bu duygusal zorluklar, yaşlı kadınların genel yaşam memnuniyetini olumsuz yönde etkileyebilir.Yalnızlık, genel yaşam kalitesini düşürebilir. Sosyal ilişki eksikliği, yaşlı kadınların günlük yaşama sevincini, anlam ve doyum alma kalitesini zorlaştırabilir.
Yalnızlık, duygusal izolasyona ve kadınların kendilerini duygusal ihtiyaçlarını karşılayacak bir destek sisteminden yoksun hissetmelerine sebep olabilir. Yalnızlık, yaşlı kadınların özsaygısını ve özgüveninin azalmasına yol açabilir. Bu da kadının günlük işlerinde kullanmaları gereken bilişsel ve özbakım becerilerinin gerilemesine yol açabilir. Yalnızlık, sosyal izolasyona neden olurken ,yaşlı kadının eve kapanmasına ve hareket alanının, daraltmasına bu da fiziksel aktivitelerinin azalmasına .Eve kapanması ve yalnızlık algısı bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve kronik sağlık sorunlarının kötüleşmesine yol açabilir.
Sonuç olarak yaşlıların sosyal ve kültürel etkileşimlerini arttıracak ortamların arttırılması ,yalnız yaşayan bireylere evlerinde gerekli sosyal ve sağlık desteğinin sağlanması önemlidir.
ORCID NO: 0000-0002-4751-2754
Anahtar Kelimeler: Yaşlılık,Kadın Sağlığı ,Yalnızlık
|
