Fitoöstrojenler, bitkilerden sentez edilen, kimyasal yapıları bakımından doğal veya östrojenik bileşiklerle benzer özellik gösteren, östrojen benzeri bileşiklerdir. Fitoöstrojenler, izoflavon, stilben, kumestan ve lignan olmak üzere dört fenolik bileşen grubundan oluşmaktadır. Bitkisel içerikli diyetlere yönelik ilginin artması ile birlikte fitoöstrojen açısından zengin besinlerin tüketiminde de artış görülmüştür. Fitoöstrojenlerin kaynakları arasında meyveler, sebzeler, tam tahıllar, soya ve kurubaklagiller yer almaktadır. Soya ve daidzein ve genistein gibi soya türevlerinden elde edilen izoflavonlar ise fitoöstrojenlerin başlıca kaynakları arasında yer almaktadır. Fitoöstrojenler, steroid yapıda oldukları için östrojen hormonu gibi östrojene özgü reseptörlere bağlanma özelliği göstermektedir. Diyetteki fitoöstrojenlerin etkileri östrojen reseptörü sayısı ve şekli, endojen östrojen varlığı veya yokluğu, biyoyararlanımı hedef doku sayısı ve bireyin sağlık durumu gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Literatürdeki çalışmalar incelendiğinde fitoöstrojenlerin üreme sistemi (meme kanseri, premenapoz ve postmenapoz dönemleri), kardiyovasküler sistem, mental sağlık, yaşlanma, inme, osteoporoz ve nörodejenerasyon ile ilişkili pek çok hastalığı önleyebileceği ve tedavi edebileceği görülmüştür. Aynı zamanda östrojen gibi hareket eden fitoöstrojenlerin, kızlarda erken menarş ile ilişkili olabileceği, kadınlarda premenapozal dönemde mensturasyon döngüsünde düzensizliklere neden olabileceği, postmenapozal dönemde ise bu dönemde oluşan semptomların şiddet ve sıklığının azalmasını sağlayarak olumlu etkiler gösterebileceği belirtilmiştir. Bu çalışmada ise fitoöstrojenlerin özellikleri, kaynakları ve kadın üreme sağlığı üzerindeki etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Fitoöstrojen, Üreme, Kadın sağlığı, Premenopoz-postmenopoz dönem
|
